سندرم تخمدان پلی کیستیک به انگلیسی PCOS به عنوان بک بیماری شایع شناخته می‌شود که امروزه دختران و خانم های جوان را به خود درگیر کرده است. این بیماری با پیدایش کیست‌های کوچک متعدد در ناحیه تخمدان بروز پیدا می‌کند. ممکن است بسیاری از زنان علائم و نشانه‌های این بیماری را ندانند و یا اینکه وجود یک کیست در تخمدان را مبنای وجود این بیماری قرار دهند. در این مقاله قصد داریم درباره سندرم تخمدان پلی کیستیک و علائم آن صحبت کنیم.
سندرم تخمدان پلی کیستیک چیست
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) به وضعیتی گفته می‌شود که تخمدان هورمون‌های جنسی مردانه و آندروژن‌ها را بیش از مقدار طبیعی که به طور معمول در بدن زنان وجود دارد را تولید کند. سندرم تخمدان پلی کیستیک توصیف کننده تشکیل کیست‌های کوچک متعدد در تخمدان‌ها است که به کیسه‌های پر از مایع شبیه هستند. نکته قابل توجه درباره این بیماری آن است که تعدادی از زنانی که به این بیماری مبتلا هستند در تخمدان‌هایشان اثری از کیست دیده نمی‌شود و در مقابل برخی از زنان با وجود کیست الزاما به این اختلال مبتلا نیستند.
زمانی که یک تخمک بالغ از تخمدان آزاد شود، عمل تخمک گذاری اتفاق می‌افتد. در این هنگام می‌توان تخمک را توسط یک اسپرم بارور کرد. تخمکی که بارور نشود در طی دوران قاعدگی به خارج از بدن فرستاده خواهد شد. با این وجود در برخی از زنان هورمون‌هایی که برای تخمک گذاری نیاز است، به اندازه کافی تولید نمی‌شوند. در نتیجه عدم تخمک گذاری، تخمدان‌ها قادر به تولید کیست‌های کوچک بسیاری هستند. این کیست‌های تولید شده هورمون‌های آندروژن را می‌سازند. زنانی که به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستند، سطح بالایی از هورمون آندروژن را در بدن خود دارند. مشاهده سطوح بالا از چنین هورمونی در بدن زنان باعث ایجاد مشکلات بیشتری در چرخه قاعدگی آن‌ها خواهد شد و می‌تواند علائم این سندرم را ایجاد کند.
علت سندرم تخمدان پلی کیستیک
علت اصلی سندرم تخمدان پلی کیستیک هنوز به طور دقیق شناسایی نشده است. تنها ممکن است برخی موارد در بروز این اختلال تأثیر بگذارند که در زیر به بررسی آن‌ها پرداخته‌ایم:
مقاومت به انسولین
ممکن است سلول‌های بدن یک فرد در برابر عملکرد انسولین از خود مقاومت نشان دهد، در نتیجه این مقاومت قند خون افزایش خواهد یافت. به همین دلیل بدن برای کاهش میزان قند خود مجبور به تولید انسولین بیشتری می‌شود. با افزایش انسولین در بدن، تولید هورمون مردانه نیز افزایش می‌یابد. در نتیجه، ممکن است تخمک گذاری در زنان با مشکل همراه شود.
التهاب با درجه پایین
زمانی که بدن با یک عفونت یا آسیب مواجه می‌شود، گلبول‌های سفید ترکیباتی را در پاسخ به آن‌ها تولید می‌کند که به این پاسخ التهاب با درجه پایین می‌گویند. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک با التهاب درجه پایین مزمن نیز درگیر هستند که این خود باعث ترشح آندروژن‌ها و بروز مشکلات بعدی خواهد شد.
سطح بالای آندروژن
سطح بالای آندروژن روند تخمک‌گذاری را دچار اختلال می‌کند. همچنین در صورتی که فردی به این سندرم مبتلا شود، مقدار ترشح این هورمون‌ها توسط تخمدان‌ها افزایش می‌یابد.
وراثت
وراثت از دیگر عوامل تاثیرگذار در PCOS می باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که داشتن سابقه خانوادگی می‌تواند ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک را تقویت می‌کند.
علائم تخمدان پلی کیستیک
علائمی که در سندرم تخمدان پلی کیستیک بروز می‌دهد ممکن است به شرح زیر باشد:
- قاعدگی‌های نامنظم و یا عدم قاعدگی
- رشد غیرطبیعی موهای زائد
- افزایش وزن مخصوصا در اطراف شکم
- ایجاد آکنه و جوش
- طاسی یا کم پشتی مو با الگوی مردانه
- لکه‌های پوستی تیره در پشت گردن، زیر بغل و سینه
- تکه‌های پوست اضافی کوچک روی گردن یا زیر بغل
چگونه سندرم تخمدان پلی کیستیک تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص سندرم پلی کیستیک توسط معاینه فیزیکی یک پزشک متخصص و همچنین تخذ شرح حال از بیمار است. پس از آن، فردی که مشکوک به بیماری است، با استفاده از روش‌های تشخیصی مثل آزمایش خون و سونوگرافی بررسی خواهد شد. نتیجه سونوگرافی در افراد مبتلا، مشاهده تخمدان‌های بزرگ با کیست‌های کوچک متعدد است. آزمایش خون نیز نشان دهنده کلسترول بالا، قند خون بالا و افزایش سطح هورمون‌های مردانه است.
به طور کلی افرادی که دچار سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند، اضافه وزن دارند و اغلب از فاصله بسیار طولانی بین قاعدگی خود و یا نامنظم بودن آن، شکایت می‌کنند. همچنین در این افراد افزایش رشد موهای زائد و ایجاد آکنه و جوش دیده می‌شود.
چه خطراتی زنان مبتلا به PCOS را تهدید می‌کند؟
این خطرات معمولا ارتباط منظمی با عدم وقوع قاعدگی و اختلال تخمک گذاری دارد. در نتیجه عدم تخمک گذاری، ترشح معمول هورمون‌ها قطع می‌شود و در نهایت به خونریزی‌های غیر طبیعی در خانم‌ها منجر می‌شود. که می‌تواند مقدمه‌ای برای تغییرات پیش سرطانی باشد. همچنین عدم تخمک گذاری منظم، منجر به ناباروری نیز می‌شود. علاوه بر آن سندرم تخمدان پلی کیستیک، احتمال ایجاد سندرم متابولیک که شامل کلسترول بالا، چاقی در ناحیه شکم، دیابت یا فشار خون بالا و مقاومت به انسولین است را نیز افزایش می‌دهد. تمام مواردی که گفته شد، باعث افزایش احتمال خطر ابتلا به بیماری قلبی می‌شود. نکته دیگر این است که چاقی و اضافه وزن در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک شایع است.
سندرم تخمدان پلی کیستیک و ناباروری
ایجاد تخمک گذاری از طریق داروها، یکی از راهاهای درمان ناباروری در افراد مبتلا به سندرم پلی کیستیک است. از جمله داروهایی که برای تحریک تخمک گذاری در این اختلال از آن‌ها استفاده می‌کنند، کلومیفن سیترات و لتروزول هستند. در صورتی که داروهای خوراکی مؤثر واقع نشوند، پزشک متخصص ممکن اس از داروهای تحریک کننده تخمدان استفاده کند. هنگام استفاده از این داروهای تحریک کننده شدید تخمدان، بیمار باید تحت نظارت دقیق پزشک باشد. نکته مهم این است که اگر خانمی دارای اضافه وزن باشد، کاهش وزن می‌تواند شانس باروری را افزایش دهد.
✔ بیشتر بخوانید: علائم تخمک گذاری
درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک
اگر به سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا هستید، درمان آن به عوامل مختلفی مثل شدت علائم، سن و سلامت عمومی شما بستگی دارد. درمان شما در صورت اینکه در آینده قصد بارداری داشته باشید، شامل موارد زیر است:
- کاهش وزن از طریق رژِیم غذایی سالم و فعالیت بدنی به کاهش علائم بیماری نیز کمک می‌کند. این فعالیت‌ها همچنین می‌توانند به تخمک گذاری کمک کنند.
- برخی از داروها نیز می‌توانند به تخمک گذاری کمک کنند. آن‌ها تخمک را به صورت طبیعی آزاد می‌کنند و گاهی دارای خطراتی نیز هستند. به عنوان مثال این داروها می‌توانند تخمدان را بیش از اندازه تحریک کنند و باعث افزایش شانس زایمان‌های چند قلویی شوند. از دیگر علائمی که استفاده از این داروها ایجاد می‌کند، نفخ شکم و درد لگن است.
اما اگر قصد بارداری ندارید، روش‌های درمان ممکن است متفاوت باشد:
- استفاده از قرص‌های ضد بارداری به کاهش سطح آندروژن و آکنه و کنترل چرخه‌های قاعدگی کمک می‌کند.
- داروی دیابت در بیماری سندرم تخمدان پلی کیستیک به کاهش مقاومت به انسولین کمک می‌کند در نتیجه باعث ایجاد قاعدگی‌های منظم نیز خواهد شد.